Charakterystyka i przyczyny funkcjonalnej niepłodności u kobiet
Jeżeli kobieta, mimo regularnego współżycia seksualnego na poziomie około czterech razy tygodniowo przez rok, bez zastosowania jakichkolwiek środków antykoncepcyjnych, nadal nie jest w stanie zajść w ciążę, zaczyna się podejrzewać występowanie niepłodności. Funkcjonalna niepłodność to specyficzny rodzaj tego stanu, który jest związany z nieprawidłowym przebiegiem procesów fizjologicznych odpowiedzialnych za rozród.
Jednym z kluczowych elementów tych procesów jest owulacja, a jej brak jest najczęstszą przyczyną funkcjonalnej niepłodności. Nieprawidłowości mogą wynikać z różnych zaburzeń hormonalnych, które można klasyfikować na podstawie poziomu gonadotropin – hormonów regulujących pracę gonad. Możemy mówić o zaburzeniach związanych z ich nadmiarem, niedoborem bądź prawidłowym stężeniem.
Niedobór owulacji wiąże się z nieprawidłowym przebiegiem cyklu miesiączkowego, który składa się z cyklu jajnikowego, endometrialnego i szyjkowego. Wszystkie te procesy są ściśle regulowane przez hormony produkowane przez podwzgórze, przysadkę mózgową i jajniki. Hormon gonadoliberyna wytwarzany przez podwzgórze pobudza przysadkę do produkcji gonadotropin, takich jak folikulotropina (FSH) i lutropina (LH), które z kolei wpływają na produkcję innych hormonów w jajnikach – estrogenów, progesteronu oraz androgenów.
Pierwszą fazę cyklu jajnikowego stanowi faza folikularna, kiedy to hormon FSH stymuluje rozwijanie się pęcherzyków jajnikowych. Jeżeli proces ten przebiega prawidłowo, pęcherzyki zaczynają produkować estrogeny. Wystarczająco wysoki poziom tych hormonów w krwi powoduje wydzielanie LH przez przysadkę mózgową, co prowadzi do owulacji – drugiej fazy cyklu jajnikowego.
Każda nowo narodzona dziewczynka ma w swoich jajnikach około miliona oocytów. Jednak w momencie dojrzewania płciowego ich liczba spada do około 400 tysięcy. W ciągu całego życia z jajników uwolnionych zostaje jedynie około 450 komórek jajowych.
Po owulacji rozpoczyna się faza lutealna, kiedy to tworzy się ciałko żółte, które pod wpływem hormonu LH produkuje progesteron. W przypadku zajścia w ciążę, produkcję progesteronu stymulują dodatkowo hormony ciążowe. Wszystkie te zmiany hormonalne mają bezpośredni wpływ na błonę śluzową macicy (endometrium), co prowadzi do regulacji cyklu endometrialnego.
Cykl endometrialny składa się z czterech faz: miesiączkowej, wzrostowej, owulacyjnej i wydzielniczej. Głównym „symptomem” wszystkich tych zmian hormonalnych jest miesiączka, której powodem jest spadek poziomu estrogenów i progesteronu na koniec cyklu, który następuje, gdy nie doszło do zapłodnienia uwolnionej komórki jajowej.
